2019 was een historisch jaar. Eind juli vlogen in heel Groenland de temperaturen omhoog tot 12°C boven het gemiddelde voor de tijd van het jaar en de laatste twee dagen van de maand begon de top van de ijskap opnieuw te smelten. Nu stegen de temperaturen aan de top tot boven het record van 2012 en bleven bovendien twee dagen langer boven nul. Naar aanleiding van deze snelle veranderingen beginnen sommige wetenschappers te waar- schuwen dat de prognoses voor de zeespiegelstijging in de 21e eeuw wellicht naar boven moeten worden bijgesteld.
Aan de Amerikaanse oostkust zijn er namelijk plaatsen waar de zeespiegel al tot drie of vier keer het wereldgemiddelde is gestegen. Als gevolg van schuivende getijden en bodemdaling geldt de kust ten noorden van Kaap Hattera in Noord-Carolina nu als ‘hotspot’ van versnelde zeespiegelstijging. Langs de hele kust zijn in getijdenmonden en natuurgebieden duizenden hectaren ‘spookbossen’ te vinden waar bomen, die er vele tientallen jaren hebben gestaan, door het geleidelijk binnendringend zout water ter ziele zijn gegaan.
De zeespiegelstijging is de laatste decennia versneld, van 1,4 mm/jaar vóór 1990 tot de 3,6 mm/jaar van het laatste IPCC-rapport. De gevolgen hiervan voor laaggelegen gebieden zijn inmiddels gedocumenteerd in talrijke rapporten uit de hele wereld. Zo zijn volgens een studie over een deel van de Salomonseilanden in het westelijke deel van de Stille Oceaan vijf van de twintig begroeide rif-eilanden ‘de afgelopen decennia volledig weggespoeld.’ Nog eens zes eilanden kampen met ernstige kusterosie; op twee daarvan gingen dorpen verloren die sinds minstens 1935 bewoond waren, waardoor de bevolking moest verhuizen. Volgens een ander onderzoek verkeren talrijke eilandjes in Nieuw-Caledonië, in het zuidwesten van de Stille Oceaan, in ‘kritieke toestand’ en zullen waarschijnlijk binnen enkele jaren onder water verdwijnen.
Wereldwijd wonen er in laaggelegen gebieden 700 miljoen mensen, waarvan 200 miljoen inmiddels binnen het bereik van extreme zeespiegelstijging. In Zuid-Florida komt de weersverwachting nu met een vloedwaarschuwing, terwijl je op overstroomde wegen steeds vaker dode vissen vindt. Elk jaar stijgt het water iets verder, en ook al doen de bewoners hun best de zaak met waterkeringen en dergelijke te vertragen, ze beseffen maar al te goed dat de oceaan het uiteindelijk zal winnen.
Zelfs het doorgaans zo voorzichtige IPCC waarschuwt dat Antarctica bij 2°C een mogelijk rampzalig kantelpunt te wachten staat. In zijn 1,5°C-rapport uit 2018 stelt het IPCC: ‘De drempel- waarde van de wereldwijde temperatuurstijging die een onomkeerbaar verlies van de West-Antarctische ijskap en mariene-ijskap-in- stabiliteit (MISI) in gang zet, ligt naar schatting tussen de 1,5°C en 2°C.’ Warmer oceaanwater zou dan honderden kilometers diep in Antarctica kunnen doordringen, waardoor de hele continentale ijskap kan komen te verbrokkelen. Dat kan, samen met Oost-Antarctica en Groenland, een zeespiegelstijging van dik 5 meter opleveren. Geen van de megakuststeden – Londen, Jakarta, New York, Sjanghai – kan een zeespiegelstijging van 5 meter overleven. Er is een grens aan wat kustverdediging vermag: 1, 2 meter, daar kan een goede kustverdediging nog wel bescherming tegen bieden, maar 5 meter, dat zou een ongekende volksverhuizing van zeker een miljard mensen naar het binnenland met zich meebrengen.
